Fiets mee met de Bourgondiërs in het Meetjesland

Als er één plek is in het Meetjesland die iedereen kent, dan is het wel de Huysmanhoeve. Dit iconische gemeenschapscentrum werd gebouwd in de 17de eeuw en doet vandaag dienst als Provinciaal Streekcentrum. Voor de vroegere geschiedenis ervan moeten we terug naar de 11de eeuw, toen de graven van Vlaanderen in geldnood kwamen en hun gronden in percelen gingen verdelen. Op die manier konden ze aan derden verpacht worden en geld in het laatje brengen. In 1241 kocht het Rijke Gasthuis - een Gentse abdij - deze gronden van gravin Johanna van Constantinopel, om er de hoeve het ‘Groot Goed’ op te richten. Tot 1348 beheerde het klooster de hoeve zelf, daarna werd de uitbating van het domein uitbesteed aan opeenvolgende pachters. “Het oudste pachtcontract van Groot Goed dateert van 1411. Daarin stonden rechten en plichten opgesomd tussen verpachter, het klooster, en de pachter Lauwereins Daneels. In 1736 werd het hof verpacht aan Johannes Huysman, meteen het startpunt van een lange reeks opeenvolgende pachters van de familie Huysman”, vertelt Ilka Tillekaerts van Plattelandscentrum Meetjesland. In 1991 kocht het provinciebestuur de eigendom aan en sinds 2010 is het de thuisbasis van vzw Plattelandscentrum en Toerisme Meetjesland. 

We fietsen tot aan Strobrugge, een onecht eiland waar het Schipdonkkanaal en het Leopoldskanaal elkaar vinden en vanaf deze plek parallel afvloeien naar Heist. De kanalen dateren uit de 19de eeuw, maar op Strobrugge-eiland vind je een stukje kanaal dat er ook in de Bourgondische periode al lag: De Lieve. ’t Liefken, zoals de Meetjeslanders ze graag noemen, werd gegraven in 1251 en is een van de oudste kanalen van Europa. Het kanaal was lange tijd een bron van welvaart voor de stad Gent en de Zwinhaven hier vlakbij.

Middelburg werd gesticht en groot gemaakt door de Bruggeling Pieter Bladelin, raadsheer van de Bourgondische hertogen Filips de Goede en Karel de Stoute. Hij was naast vertrouweling aan het Bourgondische hof ook ‘thesauriër’ (schatbewaarder) van de Orde van het Gulden Vlies, én een talentvol diplomaat. Hij had een groot kasteel in Middelburg waarvan in de 19de eeuw nog bovengrondse sporen te zien waren. Ooit moet het een indrukwekkend bouwwwerk geweest zijn, maar nu blijven alleen nog de funderingen van een deel van het kasteel over. Tip: ga op zoek naar de sporen, volg de straatnamen en let op het stratenplan. Wellicht kom je de geest van Pieter Bladelin nog wel ergens in het dorp tegen. 

Bruggelingen Bladelin en Ricx

Een belangrijk spoor naar Bladelin vind je in de Sint Pieter en Pauluskerk kerk: de Badelintriptiek of het Middelburg-altaar. Niet de echte triptiek van Rogier Van der Weyden – die hangt in het Staatliche Museum zu Berlin in Berlijn – wel een meesterlijke kopie van de Brugse schilder Jan Ricx. Ook dit drieluik is intussen 400 jaar oud en een historisch relict geworden. Net als het praalgraf van Pieter Bladelin en zijn echtgenote elders in de kerk.

Je tocht gaat verder door het krekengebied van Sint-Laureins. Ten zuidoosten van de gemeente, in het dorp Sint-Margriete, liggen de Roeselarepolder en Roeselarekreek. “Niet genoemd naar Roeselare in West-Vlaanderen, maar naar een dorpje dat hier tijdens de grote stormvloed van 1375-1376 in de golven verdween”, verduidelijkt Martine Pieteraerens, beleidsmedewerker bij de dienst Erfgoed van de Provincie Oost-Vlaanderen. “De Roeselarepolder werd in 1444 aangedijkt tegen de Waardijk door een zekere Jan Eppe, die verschillende stukken grond in de streek bezat. Rond de Roeselarepolder lag de Roeselaredijk."

Roeselarekreek

"De grotendeels verzoete Roeselarekreek geldt als één van de meest waardevolle kreken in het gebied", gaat Martine verder. "Nieuw-Roeselare lag samen met Sint-Margriete en Sint-Laureins-ten-Blokke, drie middeleeuwse parochies gesticht in de 13de eeuw, aan de basis van de huidige deelgemeente Sint-Margriete.” 

Kerkje aan de Boerekreek

Ook over de deelgemeente Sint-Jan-in-Eremo, bekend voor het schattige kerkje en de Boerekreek, krijgen we van Martine een stukje geschiedenis te horen. “Al in 1378 was er sprake van een Sint-Janspolder, genoemd naar het dorp Sint-Jan-in-Eremo dat net ten oosten van die polder lag. Het dorpje spoelde echter weg in 1375-1376, en dus was er ook geen sprake meer van de Sint-Janspolder. In 1422 werd er een nieuwe Sint-Janspolder ingedijkt, en toen enkele jaren later ook de Oostpolder herdijkt werd, kon op de scheidingsdijk een nieuw dorp Sint-Jan-in-Eremo gebouwd worden. Ook de Sint-Jansdijk en de Sint-Janspolderdijk worden in deze omgeving genoemd.”

Ook Watervliet werd in 1282 opgeslokt door een stormvloed en bleef meer dan 200 jaar een ‘verdwenen dorp’. In 1497 (net na de Bourgondische periode) werd het land opnieuw ingepolderd en kwam het in het bezit van Hiëronymus Lauweryn, kanselier en schatbewaarder van Filips de Schone. Hiëronymus bouwde in ‘Nieuw Watervliet’ een indrukwekkende kerk die ook vandaag nog het Stee – het dorpsplein – siert. Belangrijk in de kerk zijn het orgel en het drieluik ‘Nood Gods’ door de Meester van Frankfurt, een belangrijk kunstwerk binnen de Vlaamse Primitieven.